Νομός Θεσπρωτίας

Νομός Θεσπρωτίας



Ο Νομός Θεσπρωτίας, ή Περιφερειακή Ενότητα Θεσπρωτίας (κατά Σχέδιο Καλλικράτης), είναι ένας από τους 54 νομούς της Ελλάδας, ο βορειοδυτικότερος της ηπειρωτικής χώρας και πιό συγκεκριμένα ένας από τους τέσσερις νομούς της γεωγραφικής και διοικητικής περιφέρειας της Ηπείρου. Ανήκει στους ακριτικούς νομούς της χώρας. Πρωτεύουσα του νομού είναι η Ηγουμενίτσα.

Ιστορία

Η περιοχή του Νομού Θεσπρωτίας προσαρτήθηκε στο Βασίλειο της Ελλάδος κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων το 1913 όταν ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε την περιοχή από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αρχικά ολόκληρη η περιοχή υπάχθηκε στο Νομό Ιωαννίνων. Το 1928 συγκροτήθηκε ο νομός Θεσπρωτίας από δυτικά τμήματα του νομού Ιωαννίνων και βόρεια τμήματα του νομού Πρεβέζης, λαμβάνοντας το αρχαίο ελληνικό όνομα του επώνυμου μυθικού ήρωα Θεσπρωτού
Στην απογραφή του 1981 (πριν την εφαρμογή της διοικητικής διαίρεσης του σχεδίου Καποδίστρια), ο νομός Θεσπρωτίας περιελάμβανε 4 επαρχίες, 3 δήμους, 99 κοινότητες και 171 οικισμούς.
Στην αρχαιότητα η Θεσπρωτίς αποτελούσε χώρα των δυτικών παραλίων της αρχαίας Ηπείρου μεταξύ της Χαονίας, της Μολοσσίας και της Κασσωπαίας. Όρια αυτής ήταν προς Β. ο ποταμός Θύαμις, προς Ν. ο Αχέρων και προς Α. το όρος Ζάβροχο.
Ο Στράβων θεωρούσε και την Κασσωπαία τμήμα της Θεσπρωτίας, aν και είναι γνωστό από αρχαία νομίσματα ότι η Κασσωπαία αποτέλεσε για κάποιο διάστημα αυτόνομη πολιτεία. Αν ληφθεί όμως υπόψη η γνώμη του Στράβωνα, όπως και άλλων συγγραφέων, που τοποθετούν τη Δωδώνη σ΄ αυτή τη χώρα, τότε θα πρέπει να εκλαμβάνεται ότι η Θεσπρωτία στην αρχαιότητα περιελάμβανε όλη την έκταση της περιοχής Σουλίου, τις πεδιάδες της Άρτας και της Πρέβεζας, μέχρι και τον Αμβρακικό κόλπο. Μνεία των κατοίκων της κάνει επίσης και ο Όμηρος, αναφέροντας τον Βασιλέα αυτής τον Φείδωνα καθώς επίσης ο Ηρόδοτος και άλλοι μεταγενέστεροι.
Στη περίοδο της ακμής της η Θεσπρωτία περιελάμβανε εκτός από την Κασσωπαία και την Ελαιάτιδα, τη Δρυοπία, την Κεστρίνη της Χαονίας και την Αθαμανία (σημερινή Τζουμέρκα). Ιστορικά επίσης υπήρξαν και τα παράλιά της.

Όρια - έκταση

Συνορεύει βόρεια με την Αλβανία, ανατολικά με το Νομό Ιωαννίνων, νότια με το νομό Πρεβέζης και δυτκά βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος. Συνολική έκταση 1.515 τ.χλμ.

Μορφολογία εδάφους

Γενικά ο νομός είναι κατά 70% ορεινός, 24,7 % ημιορεινός και μόλις το 5,3 πεδινός.

Όρη – ποταμοί

Το ανάγλυφο του νομού διαμορφώνεται κυρίως από τους ακόλουθους 6 ορεινούς όγκους και 3 ποταμούς::
Όρη Τσαμαντά: βρίσκονται στα σύνορα με την Αλβανία :με μέγιστο υψόμετρο 1.896 μ. που συνεχίζουν νοτιότερα με τη Μεγάλη Ράχη.
Όρη Φιλιατών, νοτιοδυτικότερα των προηγουμένων με υψηλότερη κορυφή 1.064 μ., ανατολικότερα των οποίων βρίσκεται το Φαρμακοβούνι (1240 μ.)
Όρη Σουλίου που αποτελούν την ανατολικότερη από τις τρεις παράλληλες οροσειρές που βρίσκονται στο νότιο τμήμα του νομού με υψηλότερη κορυφή την Αλυσό (1815 μ.)
Όρη Παραμυθιάς, που είναι η νοτιοανατολική οροσειρά, νότια των προηγουμένων
Όρος Χιονίστρα (1644 μ. που βρίσκεται βορειότερα των προηγουμένων.
Όρη της Πάργας που εκτείνονται νοτιοδυτικότερα των προηγουμένων με μέγιστο υψόμετρο τα 927 μ. που συνεχίζουν νότια στο νομό Πρεβέζης.
Τρεις είναι οι βασικοί ποταμοί που διαρρέουν το νομό Θεεπρωτίας:
Ο Θύαμις, ή Καλαμάς, του οποίου οι πηγές βρίσκονται στο νομό Ιωαννίνων και με κατεύθυνση δυτική εκβάλει στο Ιόνιο,
Ο Αχέρων του οποίου οι πηγές βρίσκονται στα όρη του Σουλίου με παραπόταμους τον Ντάλα και Κωκυτό και
Ο Ξάνθος που συνεχίζει βόρεια πορεία στο αλβανικό έδαφος.

Πεδιάδες – λίμνες

Σημαντικότερες πεδιάδες είναι η παρά τις εκβολές του Θύαμη που ενώνεται με την ευρύτερη πεδιάδα της Ηγουμενίτσας συνολικής έκτασης 60 τ.χλμ. Υφίστανται και δύο μικρότερες δυτικά από τα όρη Παραμυθιάς και στη περιοχή Μαργαριτίου.
Στο δε κέντρο του νομού υπάρχουν κάποιες μικρές λίμνες.

Ακτογραφία

Η ακτογραμμή του νομού Θεσπρωτίας εκτείνεται από Β-ΒΔ (αλβανικά σύνορα), ακρωτήριο Στύλος, προς Ν-ΝΑ. ακρωτήριο Βαρλαάμ, συνεχίζοντας στο νομό Πρεβέζης με τις ακόλουθες εγκολπώσεις - διαμορφώσεις από Β. προς Ν.: όρμος Αετού, λιμένας Παγανιάς, όρμος Χαλκιάς, ακρωτήριο Στροβίλι, όρμος Σαγιάδας, ακρωτήριο Καλαμάς και προ αυτού η νησίδα Ξεράδι, όρμος Βάλτου, όπου παρατηρούνται μεγάλες προσχώσεις από τις εκβολές του ποταμού Καλαμά, ακρωτήριο Βατάτσας, με την έναντι νησίδα Πρασσούδι.
Στη συνέχεια ακολουθεί ο μεγάλος όρμος Ηγουμενίτσας, στο μυχό του οποίου υφίσταται μεγάλη υφαλαύλακα και ο λιμένας Ηγουμενίτσας, προ του οποίου βρίσκεται η νησίδα Αγιονήσι. Ακολουθεί ο όρμος Πλαταριάς, με την έναντι νησίδα Χειρονήσι και νοτιότερα οι νησίδες Άγιος Νικόλαος και Μαύρο Όρος, όπου και το νότιο σημείο διέκπλου του στενού της Κέρκυρας. Ακολουθεί νοτιότερα το ακρωτήριο Βαρλαάμ, λίγο μετά του οποίου συνεχίζεται η ακτογραμμή του νομού Πρεβέζης.

Κλίμα

Το κλίμα του νομού, γενικά στα παράλια είναι μεσογειακό, και βαθμιαία στο εσωτερικό ηπειρωτικό.

Πληθυσμός

Είναι ένας από του ποιο αραιοκατοικημένους νομούς. Το 1981 ο συνολικός πληθυσμός ανέρχονταν στους 41.278 κατοίκους. Στην απογραφή του 2001 αριθμούσε τους 46.091 κατοίκους. Ως προς την κατανομή ο πληθυσμός του νομού διακρίνεται σε ημιαστικό, περίπου το 28,5% και σε αγροτικό το υπόλοιπο 71,2%. Αστικός πληθυσμός δεν παρατηρείται. Σε γεωγραφική κατανομή το 8,3% είναι πεδινός, το 48% ημιορεινός και το υπόλοιπο 43,7% ορεινός.
Από οικονομικής πλευράς, από το σύνολο του πληθυσμού του 1981 (41.278), οι 14.500 περίπου αποτελούν τον ενεργό πληθυσμό. Εξ αυτών οι 10.000 φέρονταν να απασχολούνταν σε αγροτική οικονομία, οι 2.500 περίπου σε βιομηχανία και βιοτεχνία και οι υπόλοιποι 2.000 σε μεταφορές και υπηρεσίες, (δημόσιες - ιδιωτικές). Λόγω δε της παρατηρούμενης μετανάστευσης στο υφιστάμενο εργατικό δυναμικό συγκαταλέγονται πολλά άτομα μεγάλης ηλικίας.

Διοικητική διαίρεση

Ο Νομός Θεσπρωτίας περιελάμβανε παλαιότερα τρεις δήμους, 84 κοινότητες κατανεμημένες σε τέσσερις επαρχίες:
Επαρχία Θυάμιδος, ΒΔ. τμήμα, που περιελάμβανε το δήμο Ηγουμενίτσας και 16 κοινότητες.
Επαρχία Μαργαριτίου, ΝΔ. τμήμα, που περιελάμβανε 8 κοινότητες.
Επαρχία Σουλίου, ΝΑ. τμήμα, που περιελάμβανε το δήμο Παραμυθιάς και 30 κοινότητες, και
Επαρχία Φιλιατών, ΒΑ. τμήμα, που περιελάμβανε τον ομώνυμο δήμο και επίσης 30 κοινότητες.