Νομός Φωκίδας

Νομός Φωκίδας



Ο νομός Φωκίδας είναι γεωγραφική περιοχή και νομός της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Έχει έκταση 2.120 χλμ² και πληθυσμό 48.284 (Απογραφή 2001), ενώ πρωτεύουσα του νομού είναι η Άμφισσα.
Η οικονομία του νομού βασίζεται στην καλλιέργεια της ελιάς, στα μεταλλεία βωξίτη, στον τουρισμό, στην παραγωγή μελιού, στις ιχθυοκαλλιέργειες, στην κτηνοτροφία, στην πτηνοτροφία και την αλιεία.

Γεωγραφία

Ο νομός Φωκίδας βρίσκεται στη Στερεά Ελλάδα και συνορεύει με το νομό Βοιωτίας ανατολικά, το νομό Φθιώτιδας βόρεια και το νομό Αιτωλοακαρνανίας δυτικά. Στα νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο.
Είναι από τους πιο ορεινούς νομούς της Ελλάδας με εναλασσόμενο γεωμορφολογικό τοπίο, αφού περιλαμβάνει τέσσερα από τα υψηλότερα βουνά της χώρας, την Γκιώνα, τον Παρνασσό, τα Βαρδούσια και την Οίτη, με πετρώδες κατά κύριο λόγο έδαφος, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει την Λίμνη του Μόρνου από την οποία υδροδοτείται η Αθήνα και τον Ελαιώνα της Άμφισσας, ίσως την μεγαλύτερη έκταση με ελιές που υπάρχει σήμερα.

Διοικητικά

Παραδοσιακά η Φωκίδα χωριζόταν σε δύο επαρχίες, οι οποίες δεν υφίστανται πλέον ως διοικητικές μονάδες, την Παρνασσίδα με πρωτεύουσα την Άμφισσα και τη Δωρίδα με πρωτεύουσα το Λιδωρίκι. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη του νομού είναι η Άμφισσα, ενώ άλλες μεγάλες πόλεις είναι η Ιτέα, οι Δελφοί, η Δεσφίνα και το Γαλαξίδι.
Με το "Σχέδιο Καποδίστριας", ο Νομός ήταν χωρισμένος σε 12 δήμους. Για τον πλήρη κατάλογο των πόλεων και οικισμών του νομού, δείτε Διοικητική διαίρεση νομού Φωκίδας.
Απο το 2011 με το "Πρόγραμμα Καλλικράτης" περιλαμβάνει 2 δήμους, Δελφών και Δωρίδας.
Ο Νομός Φωκίδας εκπροσωπείται από ένα βουλευτή στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.
[Επεξεργασία]Διοικητική ιστορία
Κατά τη διοικητική διαίρεση του Ελληνικού Κράτους το 1833, ιδρύθηκε ο Νομός Φωκίδος και Λοκρίδος, ο οποίος περιελάμβανε τις μέχρι τότε επαρχίες Σαλώνων, Γαλαξιδίου, Λιδωρικίου, Μαλανδρίνου, Ζητουνίου, Πατρατζικίου και Βουδουνίτσης. Ο Νομός αυτός αποτελούνταν από τις επαρχίες: Παρνασσίδος με έδρα τα Σάλωνα (Άμφισσα), Δωρίδος με έδρα το Λιδωρίκι, Φθιώτιδος με έδρα το Ζητούνιον (Λαμία) και Λοκρίδος με έδρα το Ταλάντιον {Αταλάντη). Πρωτεύουσα του νομού ορίστηκε η Άμφισσα, που ήταν η ιστορική πρωτεύουσα της Ρούμελης.
Το 1836 - 1837 ο Νομός, με την εισαγωγή του συστήματος Διοικήσεων - Υποδιοικήσεων, διαιρέθηκε στις Διοικήσεις Φωκίδος και Φθιώτιδος και τις Υποδιοικήσεις Δωρίδος και Λοκρίδος. Το 1845 ιδρύθηκε εκ νέου ο παλαιός Νομός, με το όνομα Φθιώτιδος και Φωκίδος, με την έδρα του να μεταφέρεται στη Λαμία. Το 1899 ο νομός διασπάστηκε και έτσι για πρώτη φορά ιδρύθηκαν δύο ξεχωριστοί νομοί, ο Νομός Φωκίδος (με έδρα την Άμφισσα) και ο Νομός Φθιώτιδος (με έδρα τη Λαμία). Το 1909 ανασυστάθηκε ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος (Φθιωτιδοφωκίδος), ενώ το 1946 διασπάστηκε ξανά, αυτή τη φορά οριστικά μέχρι και σήμερα, με τον Νομό Φωκίδας να αποτελείται από τις δύο επαρχίες (Παρνασσίδα και Δωρίδα), μέχρι την κατάργηση των επαρχιών και την ίδρυση των καποδιστριακών δήμων.

Αξιοθέατα

Αξιοθέατα του νομού αποτελούν το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών και ο αρχαιολογικός χώρος που το περιβάλει, το Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας, ο Βυζαντινός Ναός του Σωτήρος στην Άμφισσα, το Ναυτικό Μουσείο Γαλαξειδίου, τα αρχαία τείχη της Λιλαίας, τα τοπία στους ορεινούς όγκους του Παρνασσού, της Γκιώνας, της Οίτης και των Βαρδουσίων, το Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού, η μαρίνα της Ιτέας, η Λίμνη του Μόρνου, το Κάστρο της Ωριάς στην Άμφισσα, τα γραφικά σπίτια των καπεταναίων στο Γαλαξείδι, το Λαογραφικό Μουσείο Αγόριανης, το Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία.

Ιστορικά στοιχεία

Η Φωκίδα, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία και κατά την επισκρατέστερη άποψη, πήρε το όνομά της από τον Φώκο, γιο του Ορτυνίωνα, που ήταν ο αρχηγός των Δωριέων Κορινθίων που κυρίευσαν την περιοχή και μετονομάστηκαν σε Φωκείς. Ήταν διάσημη για το σημαντικότερο μαντείο της αρχαιότητας, το Μαντείο των Δελφών που βρισκόταν στον "ομφαλό της γης", τους Δελφούς.
Προϊστορικοί κάτοικοι της Φωκίδας ήταν οι Πελασγοί ενώ αργότερα ήρθαν σε αυτή οι Αιολείς και τελευταίοι οι Δωριείς. Στην αρχαιότητα η θέση της Φωκίδας διέφερε από την σημερινή. Βρισκόταν ανατολικότερα και εκτεινόταν μέχρι το Στείρι, τους Δελφούς και το Κρισαίο Πεδίο από όπου ξεκινούσε η Οζολία Λοκρίδα. Οι σπουδαιότερες πόλεις της Οζολίας ή Εσπερίας Λοκρίδας, η Άμφισσα, η Μυωνία (σημερινή Αγία Ευθυμία), το Χάλαιον, η Οιάνθεια (σημερινό Γαλαξίδι), ο Τολοφώνας και το Ευπάλιον ανήκουν στην σημερινή Φωκίδα.
Η περιοχή της Φωκίδας είχε τη μέγιστη συνεισφορά στην Επανάσταση του 1821 με την ανάδειξη αγωνιστών όπως ο Σαλώνων Ησαΐας, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Γιάννης Δυοβουνιώτης, ο Τράκας, ο Γιάννης Γκούρας, ο Μητρόπουλος, ο Στρατηγός Γιάννης Μακρυγιάννης και άλλοι. Η επέτειος της κατάληψης του κάστρου της Άμφισσας (Κάστορ των Σαλώνω) από τους Έλληνες (10 Απριλίου 1821) εορτάζεται με κάθε επισημότητα κάθε χρόνο από τους κατοίκους της πόλης.
Στα χρόνια της κατοχής από τους Ιταλούς και Γερμανούς, η περιοχή δοκιμάστηκε άσχημα και υπήρξαν καταστροφές (κάψιμο χωριών, εκτελέσεις) όπως αυτές που έγιναν σε Αγία Ευθυμία, Βουνιχώρα, Σεγδίτσα και Καλοσκοπή. Από την άλλη, στα γύρω βουνά έδρασε οργανωμένο αντάρτικο, το οποίο είχε και νικηφόρες μάχες εναντίον των κατακτητών (Ρυκά, Καρούτες). Η περιοχή, επίσης, δοκιμάστηκε και στον Εμφύλιο σπαραγμό με πολλές απώλειες για τους κατοίκους της.

Τοπικά έθιμα και εκδηλώσεις

Ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις υπάρχουν τις απόκριες με λαϊκά δρώμενα που βασίζονται σε παραδοσιακούς θρύλους στην Άμφισσα και τα αλευρομουτζουρώματα στο Γαλαξίδι.
Επίσης, το καλοκαίρι, διοργανώνεται η Ναυτική Εβδομάδα στην Ιτέα, η Γιορτή της Τράτας στην Ερατεινή, τα Φωκικά στην Άμφισσα, τα Σκαρίμπεια στην Αγία Ευθυμία και τα Μακρυγιάννεια στο Κροκύλειο. Κάθε χρόνο κάποιες από τις ειδικές διαδρομές του Ράλλυ Ακρόπολης πραγματοποιούνται σε δρόμους του νομού.

Διάσημοι Φωκείς

Πολλά είναι τα άτομα με καταγωγή από την Φωκίδα, τα οποία απέκτησαν πανελλήνια φήμη στη νεότερη εποχή. Στον τομέα των γραμμάτων και των τεχνών ξεχωρίζουν ο λογοτέχνης Γιάννης Σκαρίμπας από την Αγία Ευθυμία, ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς από την Δεσφίνα, ο καθηγητής Αλέξανδρος Δελμούζος από την Άμφισσα και ο λαογράφος Δημήτρης Λουκόπουλος από την Αρτοτίνα.
Από την επανάσταση του 1821 ξεχωρίζουν ο Αθανάσιος Διάκος από τη Μουσουνίτσα, ο στρατηγός Μακρυγιάννης από το Κροκύλειο Φωκίδος, ο Επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας από την Δεσφίνα, ο αρματωλός Αστραπόγιαννος από την Αγία Ευθυμία, ο Πανουργιάς από τον Άγιο Γεώργιο, ο οπλαρχηγός Γιάννης Γκούρας, καθώς και η λαϊκή ηρωίδα Μαρία Πενταγιώτισσα από τους Πενταγιούς.