ΚΑΡΠΑΘΟΣ

Ιστορία και Πολιτισμός

Τα παλαιότερα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στο νησί ανάγονται στο τέλος της Νεολιθικής Περιόδου (4.000-3.000 π.Χ). Οι πρώτοι κάτοικοι φαίνεται πως ήρθαν από τη Μικρασία
και ήταν συγγενείς με τους Προελληνικούς λαούς που κατοικούσαν στην Κρήτη και τ' άλλα Ελληνικά νησιά (Κάρες κτλ.).
Ο πρωτόγονος Νεολιθικός Πολιτισμός της Καρπάθου συνεχίζεται και στην 3η χιλιετία π.Χ, άλλα γύρω στα 2.000.
Μινωίτες άποικοι απο την Κρήτη φέρνουν καινούργια πνοή και οικονομική άνθιση στο νησί. Κατά την Νεοανακτορική Περίοδο της Κρήτης (περίπου 1700-1450 π.Χ.), που είναι γνωστή και σαν εποχή της Μινωικής θαλασσοκρατίας και του Μινωικού Αποικισμού, η Κάρπαθος φαίνεται να έχει καθαρά Μινωικό χαρακτήρα, είναι πολυάνθρωπη και αναπτυγμένη οικονομικά και πολιτιστικά.

Ο ιστορικός Διόδωρος Σικελιώτης αναφέρει ως πρώτους κατοίκους της Καρπάθου τους Κρητικούς που έστειλε ως αποίκους ο βασιλιάς Μίνωας τον καιρό της θαλασσοκρατίας του.
Ακολούθησαν αργότερα Αργίτες (προφανώς Μυκηναίοι) άποικοι με αρχηγό τον Ιοκλό, γιο του Δημολέοντα.
Τόσο ο Όμηρος όσο και τα αρχαιολογικά δεδομένα επιβεβαιώνουν την παρουσία των Αχαιών (= Ελλήνων Μυκηναίων) στο νησί, αν και ο Μινωικός χαρακτήρας του Πολιτισμού του εξακολουθεί μέχρι το τέλος της Εποχής του Χαλκού.
Στην Τρωική εκστρατεία η Κάρπαθος παίρνει μέρος κάτω απο τις διαταγές των Ηρακλειδών Φειδίπου και Αντίφου.

Δεν υπάρχουν στοιχεία για τις τύχες του νησιού απο το τέλος της Εποχής του Χαλκού μέχρι την Αρχαϊκή Περίοδο. Ο Δωρικός πληθυσμός φαίνεται πως κυριαρχεί τότε στο νησί
και οι τέσσαρες πόλεις που υπαινίσεται ο Στράβωνας μπορεί να υπήρχαν απο την Αρχαϊκή Περίοδο, αν όχι απο παλαιότερα.

Στην Κλασική και Ελληνιστική Περίοδο η Κάρπαθος παρουσιάζεται οικονομικά ζωντανή και πολιτιστικά ακμαία. Τούτο μάλλον οφείλεται, κατά μέγα μέρος, στις πολιτιστικές και οικονομικές σχέσεις που αναπτύσσει με τις πόλεις της Ρόδου, κυρίως με την Λίνδο. Η κυριότερη πόλη του νησιού ήταν προφανώς η Κάρπαθος που πιθανότατα βρισκόταν στο σημερινό Απέρι.
Το χωριό αυτό φαίνεται πως εξακολούθησε να είναι η πρωτεύουσα της Καρπάθου στα μεταγενέστερα χρόνια.
Τον καιρό της Τουρκοκρατίας συνεχίζει να είναι η Πρωτεύουσα, μέχρι το 1892, οπότε τη θέση του πήραν τα σημερινά Πηγάδια. Τα πηγάδια ήταν στην Αρχαιότητα, όπως και μέχρι πρόσφατα το επίνειο της πόλεως Καρπάθου (σημερινού Απερίου)
και ονομάζονταν Ποσείδιον.

Οι άλλες τρεις πόλεις ήταν η Αρκέσεια, κοντά στην σημερινή Αρκάσα, η Βρυκούς (σημερινή Βρουκούντα, στα ΒΔ της Καρπάθου) και η Νίσυρος που ίσως βρισκόταν στα σημερινά Παλάτια της Σαρίας. Η Σαρία ήταν στην Αρχαιότητα ανεξάρτητη απο την Κάρπαθο και ονομαζόταν Σάρος.

Μετά το 478 π.Χ. η Κάρπαθος γίνεται μέλος της Α' Αθηναϊκής Συμμαχίας, οπως φαίνεται απο τους φόρους που πλήρωναν οι πόλεις της στο Συμμαχικό ταμείο. Το 404, με την λήξη του Πελοποννησιακού Πολέμου, υποτάσεται στους Σπαρτιάτες, αλλά ύστερα απο τη ναυμαχία της Κίνδου (394 π.Χ) επανέρχεται στους Αθηναίους και αργότερα γίνεται μέλος της Β' Αθηναϊκής Συμμαχίας.

Στα Ελληνιστικά χρόνια φαίνεται ν' ακολουθεί τις τύχες της Ρόδου και μεγάλο μέρος του νησιού, αν όχι ολόκληρο, αποτελούσε μέρος του Ροδιακού ή , πιο συγκεκριμένα, του Λινδιακού κράτους.

Ρωμαίοι, Πειρατές...

Με την υποταγή της στους Ρωμαίους, η Κάρπαθος αποκτά μεγάλη στρατηγική σημασία, αφού αποτελεί τον έναν απο τους τρεις μεγάλους ναύσταθμους της Ρώμης
στη Μεσόγειο.
Τη θέση αυτή θα την κρατήσει φαίνεται και αργότερα επί Βυζαντινής αυτοκρατορίας: οι πηγές αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι τα πλοία του ναυστάθμου της Καρπάθου οδηγούν το Νικηφόρο Φωκά στην Κρήτη το 961 μ.Χ. Επί Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ) εντάσσεται στην ''Επαρχία των Νήσων'' (Provincia Insularum) και επί Ηρακλείου (610-641) στο θέμα της Κρήτης.

Ακολουθούν τρεις περίπου αιώνες (μέσα 7ου μέχρι μέσα 10ου μ.Χ) παρακμής και ερήμωσης. Πειρατές απο τη Β. Αφρική και την Ασία σκορπούν τον τρόμο και τον όλεθρο στους παραλιακούς οικισμούς που εγκαταλείπονται. Τη θέση των τελευταίων παίρνουν
τα Μεσαιωνικά ορεινά χωριά που διατηρούνται μέχρι σήμερα.

Μεταξύ 1204 και 1312 η Κάρπαθος γίνεται αντικείμενο ανταγωνισμών ανάμεσα σε Βυζαντινούς, Γενοάτες, Ιωαννίτες Ιππότες και Βενετσιάνους, που τη διεκδικούν καθένας για λογαριασμό του. Οι τελευταίοι, με τον Αντρέα Κορνάρο, επικράτησαν τελικά και παράμειναν άρχοντες Καρπάθου και Κάσου μέχρι το 1538, οπότε ο Χαϊρεντίν Βαρβαρόσσας καταλαμβάνει τα νησιά για λογαριασμό των Τούρκων.

Στα 1821 η Κάρπαθος επαναστατεί και παίρνει μέρος στον αγώνα της ανεξαρτησίας. Με το τέλος όμως της Επανάστασης παραμένει, μαζί με τα άλλα Δωδεκάνησα, τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αφού για δέκα χρόνια περίπου χρόνια πάλαιψε για τη λευτεριά κι' ανάπνευσε τον αέρα της ανεξαρτησίας.

Στα 1912 την Τουρκική κατοχή διαδέχεται η Ιταλική. Το 1944 οι Καρπάθιοι ξεσηκώνονται ενάντια στους Ιταλούς και καλούν τους 'Αγγλους συμμάχους που καταλαμβάνουν το νησί.
Το Μάρτη του 1948 η Κάρπαθος, μαζί με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα ενσωματώνεται στην Ελλάδα.